Ơi! Đăk Rông và ám tượng Khe Sanh
II – Mặn mòi Đăk Rông:
Ly cà phê
bên đường cuối thị trấn A Lưới một buổi sáng mờ sương. Trời bắt đầu chuyển vào
trọng hạ, dưới đồng bằng còn chang chang nắng nhưng trên dãy Trường Sơn này
chưa biết sẽ thế nào dành cho khách xa đường. Chúng tôi nấn ná ở thị trấn vùng
cao êm đềm của Huế để nhâm nhi tận hưởng giây phút nhẹ lòng. Chim ríu rít đón
một bình minh ửng nắng. Xa xa, những dải mây trắng và khói đá chùng chình, quấn
quýt núi rừng. Ngồi giữa trai thanh gái lịch, giữa những nền nã thị dân miền
núi đã bước qua ngưỡng khởi động của đời sống để bừng thức một tương lai không còn
cảnh đói cơm lạt muối, bừng thức một niềm tin rời xa khó nghèo để vươn vai giàu
đẹp và bản sắc. Tiếng Huế nghe nhẹ và thanh. Chợt lẫn trong giai điệu du dương
âm sắc vùng miền đặc trưng ấy là giọng thô mộc quen thuộc của một cô bé Quảng Nam
Một liên
tưởng ngược chiều khi bon bon thả xe chạy dài theo trục đường này từ đoạn giáp
biên của 2 tỉnh lỵ. Nếu như giòng sông Đăk My sánh vai cùng đường Trường Sơn
đoạn Ngã ba Khâm Đức đổ ra bến Giằng của huyện Nam Giang, Quảng Nam luôn cặp kè
bên phía đông của con đường, thì giòng sông Đăk Rông nổi tiếng của địa phận
Quảng Trị lại luôn song hành về phía bên
tây. Đón chúng tôi trên quãng đường này bằng một cơn mưa ngọt ngào. Mưa ra mưa,
sây hạt nhưng không xối xả, những giọt nước trời tinh khiết châm chích nghe
nhoi nhói vừa đủ chau mày. Cứ thế chúng tôi tận hưởng cái thú vi vu qua con đèo
PêKe dài 8 cây số. Bản thân con số 8 lạnh lùng chỉ là thông số kỹ thuật về một
khu gian của ngành GTVT mà thôi, chớ dưới mắt thưởng ngoạn, thụ hưởng của người
biết quý yêu cái đẹp về quê hương đất nước, yêu cuộc sống yên bình hôm nay, yêu
màu xanh sông suối hiền hòa và sắc diệp lục man man cây lá thì đó chỉ là một
thông tin chưa thấu đáo. Đôi bạn đồng hành “sông Đăk Rông - đường Hồ Chí Minh”
gặp nhau ở chỗ giáp biên của Thừa Thiên – Huế, Quảng Trị rồi rủ rỉ tâm tình như
hai người yêu trẻ tuổi, quấn quýt bên nhau không muốn tách rời, chúng nói gì
với nhau ta không biết, chỉ thấy chúng cùng ta lâng lâng một khoái cảm nhẹ
nhàng mà dìu dặt, song đó là cảm nhận lứa đôi, một ví von bất khả vì sự vô vọng
của câu chữ không thể diễn đạt rốt ráo ý nghĩa của đất trời, của duyên hợp
duyên tan bèo mây trú xứ.
Bóc tách sự
lý khô khan để minh triết về một mỹ cảm. Đèo PêKe và suốt cả tuyến đường kéo
dài ra đến tận cầu Đăk Rông, điểm nhấn về công trình xây dựng giao thông rất ấn
tượng trên rừng xanh núi thẳm này, thì tuyến đường dưới mắt nhìn lữ khách như
một phụ nữ đã đến độ mặn mòi, đã qua thời thơ ngây khờ khạo, biết mình đẹp
chừng nào và biết cái lợi thế của mình sẽ tác động đến đối phương để dẫn dụ và
mời gọi. Đường cũng lên dốc xuống thung, cũng quanh co uốn lượn, đây đó rời rạc
vài xóm nhà của những đồng bào Pa Kô, Tà Ôi, Tà Hy, Vân Kiều…v.v… Một không
gian yên bình gần như tuyệt đối, một tĩnh lặng vô nhiễm ước ao riêng dành cho
ai đã mỏi mệt lấn chen giữa cuộc xô bồ. Đường bằng phẳng rộng thoáng mà thanh,
những vòng lượn duyên dáng mà an toàn, những con dốc có độ xuôi vừa phải, tạo cảm
giác yên tâm để vừa chạy xe vừa đưa mắt ngắm nhìn, giá như được thanh thản áo
cơm mà đi trên tuyến đường này, mà gắn bó cuộc đời với nơi chốn này thì đó có
thể xem như diễm phúc trên cõi nhân thế đầy những rập rình bất ổn…
Cựu binh
Hồ Văn Sanh người Tà Ôi kéo mơ mộng xa vời của chúng tôi về thực tại. Gặp nhau
ở một con dốc tuyệt đẹp và râm mát. Với tuổi 84 mà những bước chân lên dốc của
cụ vẫn dứt khoát, thanh thoát, cho thấy môi trường sống ở đây lý tưởng đến
chừng nào. Tham gia kháng chiến từ 1959, kinh qua nhiều trận đánh khốc liệt,
hòn tên mũi đạn chừa ra để lành lặn trở về. Những tưởng thế là may mắn lắm. Ngờ
đâu về với làng bản thanh bình chưa được bao nhiêu ngày êm ấm thì người vợ thân
yêu bỏ ông mà đi…”Chết rồi!!! Chết hơn mười năm rồi mà không biết chết ở đâu…”.
Giọng ông ráo hoảnh. Quy vào đâu cho từng bất hạnh của mỗi đời người? Giữa cái
đẹp tươi ròng hân hoan của núi rừng chợt gợn lên nỗi buồn nhân loại. Chia tay
ông, người cựu binh già bên thiên sơn vạn lý, lại một ray rức khó xử cho tôi
khi ông hỏi với theo “Có quần không?”, bàn tay khô rắn cầm chiếc tẩu thuốc đã
tắt lửa chỉ vào chiếc quần trận bạc màu nhăn nhở.
III – Một
giờ với Khe Sanh:
Những năm
đầu 1970, tôi vẫn thường nghe mấy người lính Cộng Hòa kể chuyện về chiến
trường, về những trận đánh dữ dội của hai bên, về những tên đất tên làng, những
mặt trận đã trở thành lịch sử của một quê hương lầm than tao loạn, của một đất
nước mà vận mệnh luôn thử thách. Ký ức về chiến trường Khe Sanh qua từng câu
chuyện rời rạc nhưng luôn có chung một tâm lý. Đáng sợ, khủng khiếp! Một vùng
đất chết. Nghĩ về Khe Sanh, tôi nhớ như in khuôn mặt thất thần của người lính
trẻ năm ấy khi ngồi trong căn quán nhỏ nhà tôi ở Plei Ku. Anh từ chiến trường
“Vùng một Chiến thuật” được “thuyên chuyển” về, ấy là nói khái niệm “Vùng” của
phía bên kia thuở đó. Ám ảnh nhất là đoạn anh kể về những đôi giày Bosdeshaut
nằm lăn lóc bên đường, loại giày trận làm bằng da cực tốt, có tấm thép lót dưới
lòng bàn chân để chống lại các loại chông. Trải qua nắng mưa cũng chẳng hề hấn
hay hư cũ. Tiện tay người ta nhặt lên để đem về dùng lại, ngờ đâu khi đổ ra
trong ấy còn sót những lóng xương bàn chân của người chết trận. Anh kể về những
chiếc nón sắt méo mó, vở toát và lỗ chỗ vết đạn. Tuổi thơ của tôi đeo bám những
hình ảnh hãi hùng ấy không làm thể nào xóa bỏ được.
Từ ngã ba
ngay đầu cầu Đăk Rông về phía bắc, rẽ tay trái theo “Đường 9”. Chừng hơn vài chục
cây số là ta gặp những địa danh vang dội một thời. Khe Sanh, Làng Vây, Lao
Bảo…Hai bên đường xuất hiện mấy lều chợ rất “bản địa” của người Vân Kiều, năm
bảy túp lều tranh tre tạm bợ vá víu bên đường, bày bán các loại sản vật địa
phương. Những trái mít căng tròn ngon mắt, những trái thơm chín vàng làm tứa
nước miếng chân răng, những búp măng núi bụ bẫm, rồi khoai, rồi sắn…v.v… Chúng
tôi chạy xe lên theo một con đèo không tên dài chừng bốn năm cây số. Đường đèo đẹp, rộng, tầm nhìn
thoáng đãng, cái vi vu ở con đèo này nếu đem “đọ” với đèo PêKe thì nó đúng là
một ”cô gái tươi trẻ và nhí nhảnh”, có phần dễ “phĩnh” hơn, tuy cũng điệu đàng
vài cú ngoặc đe dọa để “làm giá” nhưng với những tay lãng tử đường trường thì
việc tán tỉnh chinh phục cô em chẳng qua làm ra vẻ giả khó để lấy lòng…
Thị trấn
Khe Sanh của huyện Hướng Hóa tạo một điểm nhấn là tượng đài Khe Sanh tọa lạc
ngay cửa ngõ dẫn vào một khu phố xá đã rậm rịch hiện đại kiểu vùng cao, phố có
dốc dài, hai bên đường đầy đủ những cửa hàng sang trọng cung cấp nhu cầu thị
trường cho một bộ phận dân chúng tương đối khá giả và sung túc. Dễ hiểu thôi.
Đây dứt khoát là điểm tập trung, trung chuyển hàng hóa xuất nhập qua cửa khẩu
Quốc tế Lao Bảo, từ đó kéo theo những dịch vụ giải quyết công ăn việc làm cho
đại bộ phận lao động địa phương. Đi hết thị trấn, chúng tôi thấy một ngôi thánh
đường của đạo Thiên Chúa nằm ngay chân dốc ở cuối phố. Khiêm tốn về quy mô xây
dựng nhưng rất đẹp về kiến trúc, cho ta nhận ra sự an bình trong tâm thế của người
dân sở tại. Những xe máy đắt tiền chạy đan xen trên đường, nhiều cô gái trẻ
trang phục rất đẹp mắt, sang trọng và thời thượng. Khe Sanh hôm nay đã thật sự
lột xác, xóa nhòa ký ức khủng khiếp một thời trong nhớ nghĩ của con người, lớp
trẻ hôm nay chẳng thể nào hình dung nổi, nơi chúng sinh ra, nơi chúng đang sống
từng là một ám ảnh nặng nề, dữ dội mà sức tưởng tượng của con người đành bất
lực.
Món “lạp
bò” được cho là đặc sản Khe Sanh mà chàng trai năm 3 Báo chí Đại học Khoa học
Huế - Bùi Đức Nghĩa chiêu đãi chúng tôi trong một buổi chiều gặp gỡ ngắn ngủi
xem như kỷ niệm nhỏ nhưng đáng yêu giữa những người chẳng hiểu vì sao lại lẩn
thẩn vơ vào tội nợ văn chương chữ nghĩa.
Tam Kỳ 31/7/2014
Nguyễn Đức Dũng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét